Veel oorlogsmisdadigers uit de Tweede Wereldoorlog konden na de oorlog relatief ongestoord hun leven voortzetten. Sommigen konden hun leven oppakken in Duitsland, of emigreerden naar Zuid-Amerika of naar de Verenigde Staten. Maar net als de vandaag veroordeelde Oskar Groening liet het verleden hen niet altijd los.

In de VS bleken ex-nazi’s minder beschermd dan ze hadden gehoopt: een speciale afdeling van het Amerikaanse ministerie van Justitie voerde doorlopend onderzoek naar het eventuele nazi-verleden van naoorlogse immigranten.

Opsporen nazi's
Een hoofdrol in het opsporen van oorlogsmisdadigers was weggelegd voor Simon Wiesenthal en het naar hem vernoemde onderzoekscentrum. Wiesenthal overleefde de holocaust en stelde de rest van zijn leven in het teken van het opsporen van voormalige nazi’s.

ZIE OOK: Vier jaar celstraf voor Auschwitz-nazi Gröning

Onder meer top-SS’er Adolf Eichmann kon dankzij hem worden opgepakt. Onder de naam ‘Operation Last Chance’ probeert het centrum de laatste nog levende ex-nazi’s voor het gerecht te slepen.

Onder meer deze vermoedelijke oorlogsmisdadigers zouden nog vervolgd kunnen worden:

Aigimantas Dailide ( 12 maart 1921 ) was agent bij de met de nazi’s collaborerende politie in Litouwen. In die rol zou hij hebben geassisteerd bij het deporteren van joden uit Vilnius naar de concentratiekampen. Na de oorlog ging Dailide naar de VS. In 2001 raakte hij na onderzoek zijn Amerikaanse staatsburgerschap kwijt en ging hij via Canada naar Duitsland. In 2006 reisde hij vrijwillig naar Litouwen om terecht te staan. Dailide werd daar veroordeeld tot vijf jaar gevangenisstraf maar hoefde niet de cel in omdat hij ‘geen gevaar voor de samenleving’ meer was.

Hans Lipschis / Anatas Lipsys ( 7 november 1919 ) werkte in vernietigingskamp Auschwitz, mogelijk als kampbewaarder maar naar eigen zeggen als kok. In de jaren ’50 emigreerde ook hij naar Amerika. Dat land moest de Litouwer in de jaren tachtig verlaten toen zijn nazi-verleden aan het licht kwam. Terug in Duitsland werd hij in mei 2013 gearresteerd. Eind dat jaar werd bij hem beginnende dementie geconstateerd en werd de rechtszaak tegen hem gestopt.

Ivan Marchenko (1911 - ? ) alias ‘Ivan de Verschrikkelijke’ zou een beruchte kampbewaarder zijn geweest in vernietigingskamp Treblinka. De daden van de Oekraïener Marchenko werden in de jaren tachtig nog toegeschreven aan zijn landgenoot John Demjanjuk (zie verderop), maar volgens het Israëlische Hooggerechtshof was wel degelijk Marchenko de wrede beul uit dat kamp.

Over het lot van Marchenko is niets met zekerheid te zeggen: sommige bronnen zeggen dat Marchenko al in 1943 zou zijn gedood in Treblinka. Anderen hebben hem daarna nog gezien in Egypte. Mocht hij nu nog in leven zijn, dan is hij ondertussen wel meer dan honderd jaar oud.

Elfriede Rinkel ( 14 juli 1922 ) was opzichter in concentratiekamp Ravensbrück. Na de oorlog emigreerde ze naar de VS. In 2004 vroeg de Amerikaanse justitie naar haar oorlogsverleden en gaf ze toe kampbewaarder te zijn geweest. Amerika nam haar daarop haar werkvergunning af. Rinkel keerde terug naar Duitsland, waarna ze mogelijk naar Zwitserland doorreisde. Tot nu toe is ze niet aangeklaagd.

Gerhard Sommer ( 24 juni 1921 ) zou als lid van de paramilitaire Waffen-SS in 1944 deel hebben genomen aan het vermoorden van ruim 500 mensen in het Italiaanse dorpje Sant’Anna. Hij kreeg daarvoor in Italië in 2005 levenslang. Tegelijkertijd werd ook in Duitsland een onderzoek tegen hem geopend. Tot een rechtszaak is het nog niet gekomen. Mogelijk gaat dat ook niet meer gebeuren: Sommer lijdt aan verregaande dementie.

Recente geruchtmakende rechtszaken tegen ex-nazi’s:

Siert Bruins ( 2 maart 1921) was een Nederlander in dienst van de Waffen-SS, een paramilitaire organisatie van Nazi-Duitsland. Als ‘de beul van Appingedam’ zat hij achter de dood van meerdere joden en verzetsmensen. Daarvoor werd hij in Nederland al direct na de oorlog bij verstek veroordeeld tot de doodstraf. Hij was toen al gevlucht naar Duitsland. Daar kreeg hij in 2012 alsnog een proces. Een jaar later werd zijn vervolging echter stopgezet omdat hij te zwak zou zijn om nog terecht te staan.

John Demjanjuk ( 3 april 1920 – 17 maart 2012 ) moest maar liefs twee keer terecht staan wegens oorlogsmisdaden. De eerste keer, in 1993 in Israël, ontliep hij de doodstraf omdat getuigen hem voor een ander (Ivan Marchenko, zie hierboven) hadden aangezien. De tweede keer, in 2011 in Duitsland, werd hij wel veroordeeld: de rechter achtte bewezen dat de in Oekraïne geboren maar na de oorlog naar Amerika geëmigreerde Demjanjuk bewaker was geweest in de vernietigingskampen Sobibor en Majdanek. Demjanjuk bleef schuld ontkennen en ging in hoger beroep. In 2012 overleed hij voordat zijn beroep kon worden behandeld. Officieel is hij daarom niet schuldig bevonden.

Ook onder meer de Nederlandse collaborateurs Klaas Carel Faber ( 20 januari 1922 – 24 mei 2012 ) en Heinrich Broere ( 27 september 1921 – 1 december 2013 ), de Deense SS’er Soren Kam ( 2 november 1921 – 23 maart 2015 ) en de Hongaar Laszlo Csatary ( 4 maart 1915 – 10 augustus 2013 ) hing de afgelopen jaren nog veroordeling boven het hoofd. Zij overleden echter voordat het zover kon komen.

rtlnieuws.nl